W trzech artykułach omawiam 50-lecie mojej pracy w psychiatrii, w formule tzw. obserwacji uczestniczącej. Pierwszy z nich dotyczy schizofrenii. Przedstawiam najważniejsze wydarzenia z zakresu patogenezy i diagnostyki tej choroby w okresie ostatniego półwiecza oraz próby mojej kontrybucji do badań w tym zakresie. Do istotnych wydarzeń w zakresie opisu klinicznego należy klasyfikacja symptomów schizofrenii, zwłaszcza wprowadzenie podziału na objawy pozytywne i negatywne. Uzyskano dowody, że nadczynność dopaminergiczna w strukturach podkorowych związana jest z generowaniem objawów pozytywnych (psychotycznych), natomiast za deficyty psychiczne i upośledzenie funkcji poznawczych odpowiedzialna jest niedoczynność dopaminergiczna w korze przedczołowej. Hamowanie czynności układu dopaminergicznego (blokowanie receptorów dopaminer-gicznych D2) stanowi główny mechanizm związany z terapeutycznym działaniem leków przeciwpsychotycznych. Zgromadzono również dane neurobiologiczne i genetyczne wskazujące na rolę układu glutaminergicznego w schizofrenii, co dało asumpt do podjęcia prób związanej z tym farmakoterapii. Najważniejszą koncepcją patogenetyczną schizofrenii od ponad 30 lat pozostaje teoria neurorozwojowa zakładająca interakcję licznych czynników genetycznych i środowiskowych, co doprowadza do wystąpienia pierwszego epizodu psychotycznego. W latach 1990-tych pod moim kierunkiem wykonano szereg badań neurobiologicznych schizofrenii w kontekście objawów pozytywnych i negatywnych oraz różnicy z chorobami afektywnymi. Podjęto również weryfikację testu niacynowego, jednej z nielicznych prób diagnostyki schizofrenii. Publikacje ostatnich dwóch dekad dotyczą badań genetyczno-molekularnych schizofrenii, również przy zastosowaniu endofenotypu poznawczego oraz ruchów gałek ocznych. Wykazano w nich związek schizofrenii lub jej endofenotypu z polimorfizmem różnych genów, a wiele z tych zależności stwierdzono po raz pierwszy na świecie. W ostatnich latach pod moim kierunkiem dokonano weryfikacji polskich wersji nowych skal do oceny objawow negatywnych schizofrenii.