Czterdziestolecie choroby afektywnej sezonowej
Więcej
Ukryj
1
Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Data nadesłania: 20-02-2024
Data akceptacji: 02-04-2024
Data publikacji online: 31-10-2024
Data publikacji: 31-10-2024
Psychiatr Pol 2024;58(5):747-759
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
W bieżącym roku przypada czterdziesta rocznica publikacji artykułu, w którym po raz pierwszy użyto pojęcia choroby afektywnej sezonowej (Seasonal Affective Disorder - SAD). Obecnie SAD uznaje się jako szczególną kategorię choroby afektywnej. W klasyfikacji amerykańskiej Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth edition (DSM-5) sezonowość stanowi „wyznacznik” (specifier, with seasonal pattern) zarówno dla depresji nawracającej czyli tzw. dużego zaburzenia depresyjnego (ang. Major Depressive Disorder – MDD), jak i dla choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD) (ang. Bipolar Disorder). Najbardziej spektakularnym zjawiskiem z kręgu SAD jest depresja zimowa. Jej symptomatologia jest w dużym stopniu podobna do depresji atypowej, charakteryzującej się nadmiarem snu i głodem węglowodanowym. SAD może dotyczyć do 1/5 osób chorujących na depresję nawracającą lub CHAD i częściej występuje u kobiet. SAD można traktować jako ekstremalny przejaw zmian ośrodkowego układu nerwowego (OUN) związanych z okołorocznym rytmem oświetlenia. Różnice sezonowe funkcji OUN dotyczą m.in. sekrecji melatoniny, neuroprzekaźników dopaminy i serotoniny oraz osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. W procesach okołodobowych (circadian) oraz około-rocznych (circannual) istotną rolę odgrywa czynność tzw. genów zegarowych (clock genes). SAD może stanowić spuściznę po człowieku neandertalskim. W depresji zimowej efekt leczniczy uzyskuje się za pomocą ekspozycji na jasne światło (bright light therapy – BLT), jak również na światło niebieskie (blue light) oraz za pomocą metody symulacji świtu (dawn simulation). Terapeutyczny efekt fototerapii stwierdzono również w depresji nie-sezonowej. Jako kontrapunkt tego mechanizmu, podjęto zachęcające próby leczenia stanów maniakalnych poprzez ograniczenie światła za pomocą okularów blokujących światło niebieskie (blue-blocking glasses).