ARTICLE
Zniekształcenia poznawcze u sprawców wykorzystania seksualnego dziecka. Konceptualizacje pojęcia.
Więcej
Ukryj
1
Instytut Psychologii UAM w Poznaniu
Data nadesłania: 11-12-2014
Data akceptacji: 24-01-2015
Data publikacji: 31-10-2016
Autor do korespondencji
Filip Szumski
Instytut Psychologii UAM w Poznaniu, ul. Szamarzewskiego 89, 60-568 Poznań, Polska
Psychiatr Pol 2016;50(5):1053-1063
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Celem artykułu jest przedstawienie wyników analiz dotyczących sposobów definiowania i stosowania pojęcia zniekształceń poznawczych, w obszarze przestępczości seksualnej. Przeprowadzona analiza literatury obejmowała tematycznie uporządkowane propozycje teoretyczne, teksty polemiczne oraz badania weryfikujące empiryczną wartość poszczególnych konceptualizacji pojęcia. Pierwsze zastosowanie pojęcia zniekształceń poznawczych odwoływało się do teorii społecznego uczenia się w wyjaśnianiu zachowań antyspołecznych sprawców przestępstw seksualnych. Kolejni autorzy określali je jako manifestacje specyficznych ukrytych teorii sprawcy, sądy będące następstwem jego przekonań, wartości i działań, dysfunkcyjne schematy poznawcze, dewiacyjne czynności poznawcze oraz działania społeczne. Podstawowym zapleczem teoretycznym w opisie pojęcia była teoria poznania społecznego. Uzupełniano ją jednak także założeniami teorii psychoterapii poznawczej, teorii umysłu rozszerzonego i perspektywy psychologii dyskursywnej. Poszczególne koncepcje opisują zniekształcenia poznawcze odnosząc je do różnych klas zjawisk poznawczych: produktów, procesów i struktur. Tym, co je łączy jest niezgodność ich treści z normami społecznymi. Normatywny charakter nadany pojęciu prowadzi do wewnętrznych sprzeczności w obrębie koncepcji go opisujących, a używanie go do wyjaśniania zróżnicowanych procesów nadmiernie upraszcza obraz zjawiska. Należy zatem rozważyć zastąpienie terminu zniekształceń poznawczych pojęciami alternatywnymi i bardziej precyzyjnymi.